Ο Τζέιμς Νέισμιθ παρουσίασε σαν σήμερα (15/1) το 1892 το άθλημα του μπάσκετ με τους πρώτους 13 του κανόνες και το Basketa.gr δείχνει το άρθρο που δημοσίευσε ο εμπνευστής του σπουδαίου σπορ, το οποίο είχε αρκετές... παραδοξότητες σε σχέση με το σήμερα, αλλά έβαλαν τις βάσεις για αυτό που χαιρόμαστε σήμερα.
Ο χειμώνας, που ερχόταν στη Μασαχουσέτη το έτος 1892, ήταν αρκετά «βαρύς». Στο κολλέγιο του Σπρίνγκφιλντ έψαχναν τρόπο, για να απασχολούν μεν τους φοιτητές τους, να τους προσφέρουν δε μια δραστηριότητα ενδιαφέρουσα σε κλειστό χώρο. Και κάπου εκεί, βρέθηκε ο χώρος για ένα δημιούργημα, που θα αποκτούσε παγκόσμια απήχηση.
Ο Τζέιμς Νέισμιθ, που είχε εφεύρει το μπάσκετ έναν χρόνο νωρίτερα, ανέλαβε το έργο αυτό, ώστε να βάλει… χαλινάρι σε μια τάξη με αρκετά ζωηρούς φοιτητές, και βρήκε την ευκαιρία ζωής. Η διοίκηση του κολλεγίου, πλην του κλειστού χώρου, του ζήτησε παράλληλα ένα άθλημα δίκαιο, αλλά όχι και σκληρό, καθώς επ’ ουδενί ήθελε να υπάρξουν τραυματισμοί, των οποίων θα αναλάμβανε την ευθύνη.
Η παρουσίαση του νέου παιχνιδιού και οι πρώτοι κανόνες
«Σας παρουσιάζουμε ένα νέο παιχνίδι με μπάλα, που έχει κάθε προοπτική να γίνει διάσημο. Έχει τον ίδιο χώρο στο γυμναστήριο, όπως υπάρχει και στα εξωτερικά γήπεδα για το ποδόσφαιρο. Οποιοσδήποτε μπορεί να παίξει και να εξασκηθεί με αυτό το παιχνίδι, καλώντας τον να έχει καλή φυσική κατάσταση. Το παιχνίδι μπορεί να διεξαχθεί από ομάδες από διάφορες ομοσπονδίες και συνδυάζει ικανότητα, σθένος και ευκινησία», ανέφερε ο Δόκτωρ Νέισμιθ στο άρθρο του στην εφημερίδα «The Triangle», όπου μας σύστηνε το μπάσκετ.
Σύμφωνα με όσα ανέφερε σε εκείνο το άρθρο, βασική προϋπόθεση για να παιχτεί το άθλημα ήταν το κλειστό γυμναστήριο, λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν τότε στο Σπρίνγκφιλντ, αν και ξεκαθάρισε πως μπορεί να διεξαχθεί και σε ανοικτό χώρο. Σε έναν τέτοιο, άλλωστε, σημειώθηκε το μέχρι σήμερα μεγαλύτερο ρεκόρ προσέλευσης και αυτό ανήκει στον τελικό του Καλλιμάρμαρου το 1968 ανάμεσα στην ΑΕΚ και τη Σλάβια Πράγας, σε μια εικόνα που ουδέποτε θα ονειρευόταν ο εμπνευστής του αθλήματος.
Όπως τονίζει στο άρθρο ο Νέισμιθ, το δάπεδο στο κλειστό γυμναστήριο πρέπει να είναι καθαρό από κάθε συσκευή, ενώ πρέπει να γίνονται σαφή τα όρια, που υπάρχουν. Προσθέτει, δε, πως οτιδήποτε βγαίνει εκτός γραμμής, είναι άουτ και σταματά το παιχνίδι, σε άλλον έναν κανόνα που ισχύει και σήμερα, ενώ τα καλάθια τότε είχαν διάμετρο και ύψος 38.1 εκατοστών (15 ιντσών σύμφωνα με το σύστημα μέτρησης των Αμερικανών), σε αντίθεση με τα σημερινά δεδομένα, όπου η διάμετρος είναι στα 45 εκατοστά και το ύψος στα 40-45. Παράλληλα, η απόστασή τους από το έδαφος έπρεπε να είναι γύρω στα τρία μέτρα.
Στόχος, όπως ανέφερε και ήταν το φυσιολογικό, ήταν η μια ομάδα να σκοράρει στο καλάθι της άλλης. Και οι πρώτοι κανόνες, για να φτάσουμε στο αποτέλεσμα, ήταν οι εξής:
1) Η μπάλα μπορεί να πεταχθεί προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με το ένα ή και με τα δύο χέρια.
2) Η μπάλα μπορεί να αναπηδά προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με το ένα ή με τα δύο χέρια. Όχι όμως με γροθιά.
3) Ένας παίκτης δεν μπορεί να τρέξει με την μπάλα. Πρέπει να την πετάξει από το σημείο που την υποδέχεται. Θα επιτρέπονται κάποια βήματα σε περίπτωση που ο παίκτης έχει αναπτύξει ταχύτητα τρέχοντας τη στιγμή που υποδέχεται την μπάλα.
4) Η μπάλα πρέπει να κρατιέται με τις παλάμες χωρίς τη χρήση των βραχιόνων ή του σώματος.
5) Απαγορεύεται το τζαρτζάρισμα με αγκώνα, το κράτημα, το σπρώξιμο ή το χτύπημα με οποιονδήποτε τρόπο. Την πρώτη φορά που θα γίνει παράβαση, θα σφυρίζεται φάουλ. Στη δεύτερη παραβίαση ο παίκτης θα αποβάλλεται μέχρι να μπει το επόμενο καλάθι. Αν υπάρχει φανερή πρόθεση από κάποιον παίκτη να τραυματιστεί ο αντίπαλος, ο παίκτης θα αποβληθεί για όλο τον υπόλοιπο αγώνα χωρίς να μπορεί να αντικατασταθεί.
6) Καταλογίζεται φάουλ, αν κάποιος χτυπήσει την μπάλα με γροθιά, στις παραβάσεις στους κανονισμούς 3 και 4 αλλά και σε όσα περιγράφονται στο κανονισμό 5.
7) Αν μια ομάδα κάνει 3 συνεχόμενα φάουλ (χωρίς να έχει μεσολαβήσει δηλαδή φάουλ για τον αντίπαλο) θα μετριέται καλάθι για τους αντιπάλους.
8) Έχουμε πόντο όταν κάποιος παίκτης πετάξει την μπάλα από το έδαφος στο καλάθι και αυτή μείνει εκεί (σ.σ. τότε τα καλάθια ήταν κλειστά). Απαγορεύεται στην ομάδα που αμύνεται να εμποδίσει την μπάλα από τη στιγμή που μπήκε μέσα στο καλάθι. Αν η μπάλα βρίσκεται στην άκρη του καλαθιού και οι αντίπαλοι κουνήσουν το καλάθι, για να μπει αυτή μέσα, μετράει ως πόντος.
9) Όταν η μπάλα βγει εκτός γηπέδου η επαναφορά θα γίνει από τον πρώτο παίκτη που θα την ακουμπήσει. Σε αμφισβητούμενη περίπτωση, η επαναφορά θα γίνεται από τον επόπτη. Η επαναφορά πρέπει να γίνεται από τον παίκτη εντός χρονικού περιθωρίου 5 δευτερολέπτων. Αν κρατήσει παραπάνω, αλλάζει κατοχή. Αν μια ομάδα προσπαθήσει να καθυστερήσει το παιχνίδι, ο διαιτητής καταλογίζει φάουλ.
10) Ο επόπτης είναι υπεύθυνος για τους παίκτες και πρέπει να καταγράφει τα φάουλ, για να υποδεικνύει στον διαιτητή ποτέ μια ομάδα συμπληρώνει τρία συνεχόμενα φάουλ. Έχει τη δύναμη να αποβάλει έναν παίκτη αν παραβεί τον κανονισμό 5.
11) Ο διαιτητής είναι υπεύθυνος για την μπάλα αποφασίζοντας πότε αυτή παίζεται, ποια ομάδα έχει την κατοχή και κρατώντας τον χρόνο. Αποφασίζει επίσης πότε έχει επιτευχθεί καλάθι, κρατάει το σκορ και έχει οποιαδήποτε άλλη ευθύνη έχει ένας διαιτητής.
12) Ο αγώνας διαρκεί δύο ημίχρονα των 15 λεπτών. Υπολογίζονται και 5 λεπτά διάλειμμα μεταξύ των ημιχρόνων.
13) Νικήτρια είναι η ομάδα που πετυχαίνει τα περισσότερα καλάθια εντός αυτού του διαστήματος.
Ο μεγάλος του φόβος, ο... τερματοφύλακας, το «περίπτερο» και η απαγόρευση στις βολές
Αρκετό ενδιαφέρον, όμως, είχαν και τα περαιτέρω σχόλια του Νέισμιθ στο ίδιο άρθρο, μετά την παράθεση των πρώτων κανόνων του μπάσκετ. Διαβάζοντας όσα γράφει, παρατηρούμε σίγουρα δύο δεδομένα. Το πρώτο είναι, ότι υπογραμμίζει με κάθε τρόπο πως εξασφαλίζεται η αποφυγή να γίνει το παιχνίδι πολύ σκληρό, με πιθανή συνέπεια τους τραυματισμούς. Η εντολή από το κολλέγιο, άλλωστε, ήταν αρκετά ξεκάθαρη και ο εμπνευστής του αθλήματος θέλησε να το… πλασάρει όσο καλύτερα μπορούσε. Αποτάσσεται, δε, της σκληράρας τόσο πολύ, που προσθέτει πως αυτή του μπάσκετ απέχει παρασάγγας σε σύγκριση με το ράγκμπι.
Το δεύτερο είναι η εγγύησή του για τη δημοτικότητα του αθλήματος, κάτι στο οποίο θα αποδεικνυόταν, τελικά, αρκετά προφητικός. «Το παιχνίδι θα ενδιαφέρει παίκτες και θεατές, ενώ θα μπορούσε να παρουσιάσει επιστημονικό ενδιαφέρον λόγω της απαίτησης για σωστή κρίση των παικτών, σε συνδυασμό με την καλή συνεργασία», γράφει ο Νέισμιθ, καθώς το άρθρο του έπρεπε παράλληλα να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο, είναι το πόσοι παίκτες θα έπρεπε να παίζουν ιδανικά, σύμφωνα με τον άνθρωπο που πρώτος μας δίδαξε το μπάσκετ. Ο ίδιος δεν έδινε ξεκάθαρη απάντηση, καθώς αναφέρει στο άρθρο του, ότι το παιχνίδι μπορεί να γίνει ομαλά, είτε από τρεις είτε από 40 παίκτες σε κάθε πλευρά, υπό το δόγμα του ότι όσο περισσότεροι παίζουν τόσο το καλύτερο. Σχολιάζει, βέβαια, ότι οι σωστές συνεργασίες μεταξύ δύο και τριών παικτών φέρνουν καλύτερα αποτελέσματα.
Καταλήγει, όμως, στο μαγικό αριθμό «9», με την ομάδα να απαρτίζεται από έναν… τερματοφύλακα, δύο γκαρντ, τρεις σέντερ, δύο γωνιακούς παίκτες και έναν μόνιμα σταθμευμένο κοντά στο αντίπαλο καλάθι. Η παράταξη των ομάδων δεν είχε ιδιαίτερη σχέση με το πώς παρατάσσονται στη σύγχρονη εποχή, αφού ο «τερματοφύλακας» και οι γκαρντ δεν έφευγαν ουσιαστικά από την άμυνα, όπως και για την επίθεση το αντίστοιχο… περίπτερο που προέβλεπε ο Νέισμιθ να υπάρχει στο γήπεδο, σε μια δουλειά που αφορούσε και τους γωνιακούς, σε μια θέση αντίστοιχη με τα σημερινά «3άρια». Εκείνοι που είχαν μεγαλύτερο ρόλο στην οργάνωση ήταν οι σέντερ, που σύμφωνα με τον ίδιο έπρεπε να προωθήσουν την μπάλα στους γωνιακούς και τους σταθμευμένους, ώστε να επιτευχθεί το καλάθι.
Επίσης, ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο, είναι πως ο Νέισμιθ απέκλεισε αρχικά το ενδεχόμενο της εκτέλεσης ελεύθερης βολής. Είχε κάνει τη σκέψη, δηλαδή, να αποδίδεται μια βολή σε κάθε φάουλ και όχι σε πέντε ομαδικά, όπως ισχύει σήμερα, αλλά θεώρησε τελικά πως αυτή είναι πολύ εύκολη για την ομάδα, που θα έχει την επίθεση. Κάπως έτσι, κατέληξε στον κανόνα του πόντου υπέρ της μιας ομάδας στα τρία σερί φάουλ της άλλης, με αποτέλεσμα να εξασφαλίζεται κυρίως η ελεγχόμενη σκληρότητα του παιχνιδιού, όπως του είχε ζητηθεί από τη διοίκηση.
Με αυτό τον τρόπο κι έχοντας συγκεκριμένα συμφέροντα να προστατεύσει, ο Τζέιμς Νέισμιθ δεν κατάφερε μόνο να δημιουργήσει το άθλημα του μπάσκετ. Μπόρεσε με τους αρχικούς του κανόνες και τον τρόπο που το έφτιαξε, έστω κι αν δεν έχουν καμία σχέση με το σήμερα, να το διαφυλάξει και να βάλει μια ισχυρή βάση, για να απολαμβάνουμε σήμερα το άθλημα, που λατρεύουν και ευεργετούνται δισεκατομμύρια κόσμου…
