Με αφορμή το πρώτο τζάμπολ της EuroLeague, για τη σεζόν 2019-2020, που θα γίνει απόψε σε μία σεζόν που πλέον θα συμμετάσχουν 18 ομάδες στη διοργάνωση, το Basketa.gr ετοίμασε έναν ιδιαίτερο αφιέρωμα πραγματοποιώντας αναδρομή σε όλες τις μεγάλες αλλαγές που έχει γνωρίσει η διοργάνωση σε επίπεδο συστήματος διεξαγωγής από τη μέρα που ξεκίνησε.
Ήταν το το έτος 1957, όταν οι ιθύνοντες της FIBA συναντήθηκαν στη Δυτική Γερμανία με αντικείμενο συζήτησης την ανάγκη δημιουργίας μια νέας διασυλλογικής διοργάνωσης. Η ιδέα είχε γεννηθεί το προηγούμενο καλοκαίρι από μία ομάδα δημοσιογράφων της γαλλικής «L'EQUIPE» και είχε ως παράδειγμα το απόλυτα πετυχημένο πείραμα του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, στο ποδόσφαιρο.
Ο Γενικός Γραμματέας της FIBA, Γουίλιαμ Τζόουνς ήταν αυτός που έθεσε για πρώτη φορά το ζήτημα δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού τουρνουά που διοργανώθηκε το 1958, με τη συμμετοχή 22 ομάδων.
Για οικονομικούς λόγους, οι ομάδες χωρίστηκαν σε ομίλους σύμφωνα με γεωγραφικά κριτήρια και κάπως έτσι έγινε το πρώτο τζάμπολ στο FIBA European Champions Cup όπως ονομάστηκε η διοργάνωση.
Το πρώτο παιχνίδι διεξήχθη στις 22 Φεβρουαρίου 1958, ανάμεσα στη Ροαγιάλ του Βελγίου και την Ετζέλα από το Λουξεμβούργο και το τελικό σκορ ήταν 82-43.
Συνολικά το τουρνουά ,που διεξήχθη με τη μορφή διπλών αγώνων νοκ άουτ και διπλών τελικών, με τη διαφορά των πόντων να καθορίζει το νικητή, άρχισε και ολοκληρώθηκε μέσα στο 1958 λοιπόν και η πρώτη πρωταθλήτρια Ευρώπης ήταν η ΑΣΚ Ρίγας ενώ πρώτη ελληνική συμμετοχή ήταν αυτή του Πανελληνίου ο οποίο αποκλείστηκε νωρίς από τη Στεάουα Βουκουρεστίου.
Οι αλλαγές λόγω... πολιτικής έντασης και το πρώτο Final-4
Τη σεζόν 1961-62 το πολιτικό κλίμα της εποχής επέβαλλε την πρώτη αλλαγή στον τρόπο διεξαγωγής. Διναμό Τιφλίδας και Ρεάλ Μαδρίτης βρέθηκαν στον τελικό αλλά οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Ισπανίας του δικτάτορα Φράνκο ήταν ανύπαρκτες και τα εκατέρωθεν ταξίδια απαγορευτικά.
Έτσι ο τελικός ήταν μονός και διεξήχθη στη Γενεύη της Ελβετίας όπου η Διναμό επικράτησε με 90-83.Το υπόλοιπο τουρνουά πάντως κύλησε με τη μορφή νοκ άουτ ματς που αναφέρθηκε και νωρίτερα.
Αυτό που ήταν άγνωστο κάθε σεζόν ήταν πόσες ομάδες θα συμμετάσχουν, με τον αριθμό τους να κυμαίνεται για αρκετά χρόνια από τις 22 ως τις 27, αποκλειστικά πρωταθλήτριες των χωρών τους.
Τη σεζόν 1965-66 η FIBA προχωρά πολλαπλές καινοτομίες. Αφενός ασπάζεται μόνιμα τη λογική του μονού τελικού αφετέρου εισάγει φάση ομίλων με διπλούς αγώνες στη διοργάνωση.
Συγκεκριμένα στα προημιτελικά, οι ομάδες χωρίστηκαν σε δύο ομίλους και τον πρώτο και τον δεύτερο κάθε γκρουπ να προκρίνονται για τα ημιτελικά όπου συμμετείχαν στο πρώτο Final-4 της ιστορίας που έλαβε χώρα σε Μιλάνο και Μπολόνια, με τη συμμετοχή της ΑΕΚ μάλιστα, και βρήκε νικήτρια τη Σιμένθαλ Μιλάνο.
Το γεγονός ότι το Final-4 επιλεγόταν να διοργανώσει μία από τις τέσσερις ομάδες που είχε προκριθεί σε αυτό, έδινε φοβερό πλεονέκτημα στο γηπεδούχο εκείνα τα χρόνια.
Έτσι μετά την κατάκτηση από τη Ρεάλ Μαδρίτης το 1967, η FIBA αποφασίζει από την επόμενη σεζόν να αλλάξει ξανά τη δομή της τελική φάσης, επιστρέφοντας στη λογική των διπλών ημιτελικών και του μονού τελικού σε γήπεδο που είχε προαποφασιστεί.
Για να προωθηθεί οποιαδήποτε αλλαγή στο θεσμό ξανά πέρασαν κάποια χρόνια και έφτασε η σεζόν 1972-73, όταν και οι αγώνες έγιναν περισσότεροι αφού η φάση των προημιτελικών συμπεριελάμβανε 12 ομάδες, αντί για τέσσερις που ήταν μέχρι πρότινος, χωρισμένες σε δύο ομίλους. Η τελική φάση παρέμεινε όμως ίδια.
Φάσεις ομίλων ως το τέλος
Τη σεζόν 1976-77 εισάγεται κάτι μοναδικό αφού όλο το τουρνουά μέχρι τον τελικό διεξάγεται με φάσεις ομίλων! Έξι όμιλοι στην Α' φάση από τους οποίους προκρίθηκαν οι έξι πρώτες ομάδες μόνο και αυτές με τη σειρά τους σχημάτισαν έναν ενιαίο όμιλο όπου οι πρώτες δύο πήραν από ένα εισιτήριο για τον τελικό.
Την αμέσως επόμενη σεζόν οι όμιλοι έγιναν πέντε καθώς ο κάτοχος του τίτλου, εν προκειμένω η Ρεάλ Μαδρίτης, αποφασίστηκε να προκριθεί απευθείας στον τελικό όμιλο. Αυτό ήταν κάτι όμως που είχε διάρκεια μόνο μίας σεζόν αφού την επόμενη η FIBA αποφάσισε να επιστρέψει στην τρόπο διεξαγωγής που είχε αρχικά υιοθετήσει το 1976.
Με την εξαίρεση λοιπόν που προαναφέρθηκε αυτό το σύστημα κράτησε για έξι χρόνια αφού τη σεζόν 1983-84 υπήρξε εκ νέου επιστροφή στα νοκ άουτ ματς στις πρότερες φάσεις μέχρι να σχηματιστεί ο τελικός όμιλος των έξι ομάδων, ο οποίος διατηρήθηκε όπως γινόταν και τα προηγούμενα χρόνια.
Άξιο αναφοράς είναι ότι εκείνη τη σεζόν υπήρξαν προκριματικά για τη συμμετοχή στη διοργάνωση, στα οποία ο Άρης επικράτησε της κυπριακής ΑΕΛ σε διπλούς αγώνες.
Εγένετο Final-4 και διεύρυνση
Το 1987-88 είναι σεζόν ορόσημο αφού καθιερώνεται πλέον οριστικά το Final-4 όσον αφορά την τελική φάση. Πριν από αυτό υπήρξε η αύξηση των ομάδων του ενιαίου προημιτελικού ομίλου από έξι σε οκτώ ενώ και τα προκριματικά παρέμειναν.
Μεγάλες αλλαγές έφερε η σεζόν 1991-92. Η διοργάνωση πλέον μετονομάστηκε σε FIBA European League ενώ δόθηκε για πρώτη φορά το δικαίωμα σε μη πρωταθλήτριες ομάδες να λάβουν μέρος σε κίνηση διεύρυνσης που βρήκε στην εκκίνηση εκείνης της χρονιάς 33 ομάδες!
Προκριματικά δεν υπήρχαν παρά μόνο δύο γύροι νοκ άουτ αγώνων και εν συνεχεία σχηματίστηκαν δύο όμιλοι των 8 ομάδων στο TOP-16. Οι τέσσερις κάθε ομίλου προκρίνονταν στα προημιτελικά έχοντας πλεονέκτημα ή μειονέκτημα έδρας ανάλογα την κατάταξή τους κι εκεί κρινόταν η πρόκριση στο Final-4 στις δύο νίκες, κάτι που ίσχυε για πρώτη φορά σε νοκ άουτ παιχνίδια της EuroLeague και τελικά έμελλε να επικρατήσει σαν λογική.
Την ακριβώς επόμενη χρονιά δεν αλλάζει κάτι αλλά σημειώνεται ρεκόρ συμμετοχής καθώς λαμβάνουν μέρος 42 ομάδες από κάθε γωνιά της Ευρώπης, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται χάσμα δυναμικότητας και άνισα ζευγάρια σε πολλές περιπτώσεις.
Για να αποκλειστείς πρέπει να... «ματώσεις»
Η FIBA αντιλαμβάνεται ότι στο βωμό της διεύρυνσης υπάρχει κίνδυνος να θυσιαστεί η ποιότητα και η δυναμική οπότε αρχίζει να βάζει συγκεκριμένα κριτήρια συμμετοχής και τη σεζόν 1996-97 όταν πλέον η διοργάνωση μετονομάζεται σε FIBA Euroleague, συμμετέχουν αυστηρά 24 ομάδες.
Τότε μάλιστα εισήγαγε και ένα... περίεργο σύστημα διεξαγωγής το οποίο ήθελε τις 24 ομάδες να χωρίζονται σε τέσσερις ομίλους και αφού τέλειωναν τις υποχρεώσεις τους οι τρεις πρώτες κάθε ομίλους «κουβαλούσαν» τα μεταξύ τους αποτελέσματα στην επόμενη φάση, όπου σχημάτιζαν νέο όμιλο με τις τρεις αδύναμες ομάδες κάποιου άλλους ομίλου...
Δεν αποκλειόταν δηλαδή κανείς από την πρώτη φάση και από τους τέσσερις ομίλους που σχηματίζονταν στη δεύτερη φάση προκρίνονταν συνολικά 16 ομάδες οι οποίες διασταυρώνονταν σε νοκ άουτ ματς (κρίνονταν στις 2 νίκες) στο TOP-16 και κατόπι στα προημιτελικά.
Το «σχίσμα» που ανέδειξε δύο...πρωταθλητές Ευρώπης
To καλοκαίρι του 2000 θεωρείται κομβικό στην ιστορία και τη διαμόρφωση της διοργάνωσης όπως την ξέρουμε σήμερα καθώς το «σχίσμα» μεταξύ FIBA και ULEB δημιούργησε δύο ξεχωριστές διοργανώσεις.
Η FIBA Suproleague και η Euroleague διεξήχθησαν ταυτόχρονα της σεζόν 2000-01 με αποτέλεσμα να έχουμε δύο... πρωταθλητές Ευρώπης...
Συνολικά 44 ομάδες (20 στη Suproleague και 24 στη Euroleague) αγωνίστηκαν για τους δύο τίτλους, με τη FIBA να επιλέγει ένα σύστημα με δύο ομίλους που απαρτίζονταν από δέκα(!) ομάδες ο καθένας στη δική της διοργάνωση. Στη συνέχεια λάμβαναν χώρα νοκ άουτ ματς μέχρι και την τέλεση του Final-4, το οποίο διεξήχθη στο Παρίσι όπου η Μακάμπι Τελ Αβίβ επικράτησε του Παναθηναϊκού στον τελικό.
Η Euroleague από την άλλη ακολούθησε ένα σύστημα που χώριζε τις ομάδες σε τέσσερις ομίλους των έξι ενώ στη συνέχεια προχωρούσαν με νοκ άουτ αγώνες στις δύο νίκες μέχρι τα ημιτελικά όπου... δεν διεξήχθη Final-4 αλλά σειρά αγώνων στις τρεις νίκες ενώ ο τελικός ήταν σειρά αγώνων στις τρεις νίκες, όπως έγινε και στον τελικό. Εκεί η Κίντερ Μπολόνια επικράτησε της Ταουγκρές με 3-2 και πήρε το τρόπαιο.
Η γέννηση της «νέας» Euroleague
Από τη σεζόν 2001-2002 η EuroLeague υπό την ULEB μετατρέπεται στα μάτια όλων, στη νούμερο ένα διοργάνωση που αναδεικνύει τον αδιαμφισβήτητο πρωταθλητή Ευρώπης.
Με 32 ομάδες να συμμετέχουν χωρισμένες σε τέσσερις ομίλους των οκτώ και τους 16 που προκρίνονται να χωρίζονται σε άλλους τέσσερις ομίλους από τους οποίους προκρίνονταν μόνο οι πρώτοι απευθείας στο Final-4,καταργώντας επί της ουσίας τα νοκ άουτ παιχνίδια.
Την επόμενη σεζόν το σύστημα δεν άλλαξε αλλά μειώθηκαν οι ομάδες από 32 σε 24 με αποτέλεσμα οι αρχικοί τέσσερις όμιλοι της πρώτης φάσεις να γίνουν τρεις με οκτώ ομάδες ο καθένας.
Αυτό σήμαινε ουσιαστικά ότι προκρίνονταν πέντε (!) ομάδες από κάθε όμιλο και ο... καλύτερος έκτος για να σχηματιστεί το TOP-16.
Ούτε κι αυτό κράτησε πολύ όμως καθώς η η έλλειψη νοκ άουτ αγώνων στερούσε το σασπένς από τη διοργάνωση οπότε τη σεζόν 2004-05 οι ομάδες που προκρίνονταν από κάθε όμιλο του TOP-16 ήταν δύο. Προστέθηκε έτσι προημιτελική φάση με νοκ άουτ αγώνες στις δύο νίκες πριν το Final-4.
Τα προκριματικά που έγιναν «wild card» και η γέννηση της κλειστής λίγκας
Tη σεζόν 2009-10 έχουμε ξανά αλλαγές καθώς αποφασίζεται η επιστροφή των προκριματικών που θα δίνουν δύο εισιτήρια για τη διοργάνωση, με το Μαρούσι μάλιστα να επωφελείται αυτής της καινοτομίας και να συμμετέχει για πρώτη φορά στην ιστορία του στη EuroLeague.
Ταυτόχρονα αποφασίζεται πως οι 24 ομάδες θα χωρίζονται σε τέσσερις ομίλους των έξι αντί για τρεις των οκτώ πλέον ενώ τα προημιτελικά θα κρίνονται σε σειρά παιχνιδιών με στόχο τις τρεις νίκες έναντι των δύο που ήταν μέχρι πρότινος.
Το 2012-13 αφενός είναι η τελευταία χρονιά - μέχρι τώρα ΄τουλάχιστον- που διεξάγονται προκριματικά αφού αρχίζει πλέον να «παίζει» η wild card και οι άδειες τύπου B και C.
Λαμβάνεται επίσης η απόφαση να «μεγαλώσει» η δεύτερη φάση ομίλων και οι ομάδες να χωρίζονται σε δύο ομίλους των οκτώ αντί για τέσσερις των τεσσάρων στο TOP-16.
Τέσσερις ομάδες από κάθε όμιλο θα έπαιρναν την πρόκριση για τα προημιτελικά όπου θα συγκρούονταν χιαστί, ανάλογα με την κατάταξή τους στο γκρουπ που συμμετείχαν, για μία θέση στο Final-4. Έτσι κι έγινε... για έξι χρόνια.
Το 2016 η EuroLeague μετατρέπεται σχεδόν σε κλειστή λίγκα αφού παίρνει μορφή ενιαίου πρωταθλήματος 16 ομάδων με αυστηρά κριτήρια συμμετοχής και με διεξαγωγή play-off μεταξύ των πρώτων οκτώ για την ανάδειξη των τεσσάρων που θα πάνε στο Final-4.
Από φέτος μάλιστα θα συμμετέχουν πλέον 18 ομάδες σε αυτό το πρωτάθλημα με τη μορφή διεξαγωγής να μην έχει επηρεαστεί, ούτε να υπ΄άρχει τέτοιο ενδεχόμενο για τα επόμενα τρία χρόνια σύμφωνα με τους ιθύνοντες και μέχρι νεοτέρας...
